Ուսումնական այս շրջանում ինչպես բոլոր շրջաններում հասցրել եմ ահռելի գիտելիք ստանալ: Այս կիսամյակ շատ ավելի արդյունավետ եմ աշխատել իմ մասնագիտական նախագծի վրա, որին կարծում եմ նպաստել է նախորդ տարիների ձեռք բերված փորձը: Մենք շատ հետաքրքիր դասեր անցկացրեցինք ընկեր Լենայի և ընկեր Գեղամի հետ: Բացահայտեցինք մեր մասնագիտության աշխատանքի համար անհրածեշտ նոր գործիքներ, մեր աշխատելաոճը հասցրեցինք ավելի բարձր մակարդակի, աշխատանքների շուրջ գրեցինք հաշվետվություններ, ունեցանք քնարկումներ դիպլոմային աշխատանքների հետ կապված և այլ աշխատանքներ: Վստահաբար կարող եմ ասել, որ այս ընթացքում վեբ ծրագրավորման և համակարգչային գրաֆիկայի գիտնելիքներս կրկնապատկվեցին: Իմ կատարած աշխատանքներին կարող եք ծանոթանալ այստեղ՝

Դիպլոմային նախագիծ

Համակարգչային գրաֆիկա բաժին

Ծրագրավորում

Շուկայական տնտեսություն

Բնութագիրներ

Մասնավոր սեփականություն. ձեռնարկությունները և արդյունաբերությունները պատկանում և շահագործվում են մասնավոր անձանց կամ ընկերությունների կողմից, այլ ոչ թե կառավարության:
Մրցակցություն. ձեռնարկությունները մրցում են միմյանց հետ հաճախորդների համար, ինչը խթանում է նորարարությունն ու արդյունավետությունը:
Ազատ առևտուր. երկրները զբաղվում են միջազգային առևտրով, ապրանքներ և ծառայություններ փոխանակելով այլ երկրների հետ:
Կառավարության սահմանափակ միջամտություն. կառավարությունը սահմանափակ դեր է խաղում տնտեսության մեջ՝ քաղաքականությամբ, որը կենտրոնացած է բարենպաստ բիզնես միջավայրի ստեղծման վրա, այլ ոչ թե ուղղակիորեն վերահսկելու տնտեսական գործունեությունը:
Գների մեխանիզմ. գները որոշվում են շուկայում առաջարկի և պահանջարկի փոխազդեցությամբ, այլ ոչ թե կառավարության որոշմամբ:
Խրախուսված նորարարություն. շահույթի ձգտումը դրդում է անհատներին և ձեռնարկություններին նորամուծել և բարելավել իրենց ապրանքներն ու ծառայությունները:
Շուկայական տնտեսություն ունեցող երկրների օրինակներ են.

• Միացյալ Նահանգները
• Միացյալ թագավորությունը
• Գերմանիան
• Կանադան
• Ճապոնիան
• Շվեդիան
• Շվեյցարիան
• Նոր Զելանդիան

Այս երկրները հակված են ունենալ տնտեսական ազատության բարձր մակարդակ՝ տնտեսության մեջ կառավարության միջամտության ցածր մակարդակով: Նրանք նաև հակված են ունենալ ուժեղ տնտեսական աճ, նորարարության բարձր մակարդակ և բարձր կենսամակարդակ:

Գյուղատնտեսական տնտեսություն.

Գյուղատնտեսությունը զգալի ներդրում ունի այս երկրների տնտեսության մեջ, որտեղ բնակչության մեծ մասը զբաղվում է հողագործությամբ, անասնապահությամբ և հարակից այլ գործունեությամբ: Այս երկրները հաճախ ապավինում են այնպիսի մշակաբույսերի մշակմանը, ինչպիսիք են հացահատիկները, մրգերը, բանջարեղենը և ընկույզը, ինչպես նաև անասունների արտադրությունը, ինչպիսիք են խոշոր եղջերավոր անասունները, խոզերը և թռչնաբուծությունը:

Բնութագրեր

1. Աշխատուժի զգալի մասը զբաղված է գյուղատնտեսության մեջ
2. Գյուղատնտեսությունը երկրի ՀՆԱ-ի հիմնական ներդրումն է
3. Երկրի տնտեսության վրա հաճախ ազդում են ապրանքների համաշխարհային գների տատանումները
4. Առևտրային համաձայնագրերը և արտահանման քաղաքականությունը վճռորոշ դեր են խաղում երկրի գյուղատնտեսության ոլորտի ձևավորման գործում
5. Կառավարությունները կարող են իրականացնել ֆերմերներին աջակցելու քաղաքականություն, ինչպիսիք են սուբսիդիաները և սակագները, խթանելու հայրենական արտադրությունը և պաշտպանելու տեղական արդյունաբերությունը:
6. Այս երկրները հաճախ ունեն ուժեղ գյուղատնտեսական ավանդույթներ և մշակութային պրակտիկա՝ կապված գյուղատնտեսության հետ

Գյուղատնտեսական տնտեսություն երկրների օրինակներ են.

• Բրազիլիան
• Հնդկաստանը
• Ռուսաստանը
• Քենիան
• Տանզանիան
• Մալավին
• Զիմբաբվեն:

Խառը տնտեսություն.

Բնութագիրներ

Ռեսուրսների արդյունավետ բաշխում. խառը տնտեսությունը թույլ է տալիս ռեսուրսների արդյունավետ բաշխում պետական ​​և մասնավոր հատվածների միջև:
Նորարարություն. մասնավոր հատվածի` նորարարությունների և նոր ապրանքներ և ծառայություններ ստեղծելու կարողությունը խթանում է տնտեսական աճը:
Սոցիալական բարեկեցություն. Կառավարության կողմից սոցիալական ծառայությունների մատուցումն ապահովում է քաղաքացիների մուտքը հիմնական ապրանքներ և ծառայություններ:
Կայունություն. խառը տնտեսությունն ապահովում է

Խառը տնտեսություններ ունեցող երկրների օրինակները ներառում են.

• Գերմանիան
• Ֆրանսիան
• Ճապոնիան
• Հարավային Կորեան
• Կանադան
• Ավստրալիան
• Միացյալ թագավորությունը

Համախառն ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) որոշակի ժամանակահատվածում, որպես կանոն 1 տարում, տվյալ երկրի տարածքում արտադրված վերջնական ապրանքների և ծառայությունների դրամական կամ շուկայական արժեքների հանրագումարն է: Վերջնական են համարվում այն ապրանքները և ծառայությունները, որոնք նախատեսված են վերջնական սպառման նպատակով: Չնայած ՀՆԱ-ն սովորաբար հաշվարկվում է տարեկան կտրվածքով՝ այն կարող է հաշվարկվել նաև եռամսյակային կտրվածքով:

ՀՆԱ-ի տեսակները

Անվանական ՀՆԱ. տվյալ տարում տվյալ երկրի տարածքում արտադրված վերջնական ապրանքների և ծառայությունների շուկայական արժեքն է՝ արտահայտված ընթացիկ տարվա գներով:

Իրական ՀՆԱ. տվյալ տարում արտադրված ապրանքների և ծառայությունների ընդհանուր արժեքն է՝ արտահայտված բազիսային տարվա (համեմատության համար հիմք ընդունված տարի) գներով:

Իրական ՀՆԱ = Անվանական ՀՆԱ/ ՀՆԱ դեֆլյատոր

ՀՆԱ-ի հաշվարկման մեթոդները

Ծախսային մեթոդ. ՀՆԱ-ն հաշվարկվում է որպես տվյալ երկրում կատարված բոլոր ծախսերի հանրագումար (սպառում (C), ներդրումներ (I), պետական գնումներ (G), զուտ արտահանում (NX)):

Ավելացված արժեքի կամ արտադրական մեթոդ. հաշվարկվում է որպես տնտեսվարող սուբյեկտների կողմից ստեղծված ավելացված արժեքների գումար: Ավելացված արժեքը պատրաստի արտադրանքի գնի և մատակարարներից ստացած հումքի, նյութերի, կոմպլեկտավորման իրերի արժեքների տարբերությունն է:

Եկամտային մեթոդ. այս մեթոդով ՀՆԱ-ն հաշվարկելու համար գումարվում են եկամուտների 4 տեսակները և եկամուտների վճարման հետ չառնչվող ևս 2 հատված` աշխատավարձ, շահույթ, ռենտա, տոկոս, բիզնեսի անուղղակի հարկեր, ամորտիզացիա:

ՀՀ ՀՆԱ և տնտեսական ցուցանիշ

2023 թ. ՀՀ ՀՆԱ–ն կազմել է 9 տրլն 502,8 մլրդ դրամ` աճելով 8,7 տոկոսով։ Տվյալները հրապարակվել են ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի` 2023 թ. համախառն ներքին արդյունքի եռամսյակային և տարեկան նախնական ցուցանիշների մեջ։

Նշենք, որ տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը 2023 թ. ընթացքում աճել է 9,4 %–ով, սակայն այն փոքր–ինչ տարբերվում է ՀՆԱ–ից, քանի որ չի ներառում անուղղակի հարկերը` ԱԱՀ և ակցիզ, ինչպես նաև ֆինանսաբանկային հատվածի ծառայությունները:

Ապրիլ ամսվա ընթացքում կատարել եմ աշխատանքներ վերջնական տեսքի հետ կապված: Տեսական մասում փոփոխություններ և ավելացումներ եմ կատարել, վեբ կայքին վերջական տեսք եմ հաղորդել: Մայիս ամսվա համար դիպլոմային աշխատանքը մեծամասամբ ավարտված եմ համարում:

Նաև համագործակցել եմ մեր քոլջի լուսանկարչական բաժնի 3-րդ կուրսի ուսանող Քնաայի հետ, ում միասին նկարել եմ ապրանքները որոնք առկա են լինելու <<Retro concept store>>-ում: Ամենաշատ դժվարություններն առաջ են եկել հենց այս ամսվա ընթացքում քանի, որ անելիքները բազմազան էին և բավականին ժամանակատար:

1. Տնտեսական հարաբերությունների համակարգը
2. Հասարակական արտադրության կառուցվածքը
3. Մարդկանց մոտ տնտեսական հարաբերությունների առաջացման մղումներն ու հիմքերը
4. Բարիք
5. Տնտեսական արդյունավետություն
6. Տնտեսական 3 հիմնահարցերը և դրանց սահմանման հիմքերը

Տնտեսական համակարգ

Տնտեսական համակարգը նյութական և ոչ նյութական բարիքներ արտադրողների, սպառողների միջև կարգավորված փոխհարաբերությունների, որոշումներ ընդունելու և իրագործելու մեխանիզմների ու ինստիտուտների ամբողջություն։ Յուրաքանչյուր երկրի տնտեսությունը մի մեծ համակարգ է, որում առկա են գործունեության բազում տեսակներ, և գործունեության յուրաքանչյուր ձև կարող է գոյատևել միայն այլ գործունեությունների հետ կապի և փոխհարաբերության պայմաններում։ Տնտեսական համակարգը բարիքների արտադրությունը և սպառումը յուրահատուկ ձևերով կանոնակարգելու գործողությունների ամբողջություն է։

Հասարակական արտադրության կառուցվածքը

Արտադրությունը մարդու և հասարակության գոյության ու զարգացացման համար անհրաժեշտ բարիքների (ապրանքներ և ծառայություններ) ստեղծման գործընթացն է:

Հասարակական արտադրության փուլերն են՝ արտադրություն, բաշխում, փոխանակում և սպառում:

Արտադրության ընթացքում տեղի է ունենում տնտեսական բարիքների անմիջականորեն ստեղծումը:
Բաշխումը որոշում է յուրաքանչյուր մարդու փայաբաժինը արտադրված արդյունքի մեջ:
Փոխանակությունը ընդգրկում է կապերի և հարաբերությունների համակարգ որը թույլ է տալիս արտադրողներին միմյանց հետ փոխանակել իրենց աշխատանքի արդյունքները:
Սպառումը ստեղծված տնտեսական բարիքների օգտագործումն է մարդկանց և հասարակության տարրեր պահանջմունքների բավարարման համար:

Մարդկանց մոտ տնտեսական հարաբերությունների առաջացման մղումներն ու հիմքերը

Շուկայական, տնտեսական համակարգերում, որը կապիտալիստական տնտեսական համակարգ է, ինչ արտադրել և մյուս խնդիրները լուծվել են ինքնազատ կամ տարերային ձևով, այսինքն յուրաքանչյուր արտադրող ինքը որոշ էր, թե ինչ արտադրի, որքա՞ն, ինչպե՞ս, ու՞մ համար և ինչպե՞ս կազմակերպի ու կառավարի իր տնտեսությունը։

Բարիք

 Բարիքը բնության և մարդու կողմից ստեղծված նյութական և ոչ նյութական արդյունքների ամբողջությունն է, որը բավարարում է վերջինիս այս կամ այն պահանջմունքը:

Տնտեսական արդյունավետություն

Տնտեսական արդյունավետությունը՝ դա կենդանի և առարկայացած աշխատանքի ամենաքիչ ծախսումներով ամենամեծ արդյունքի ձեռք բերումն է և ժամանակի խնայության օրենքի գործողության կոնկրետ ձևի դրսևորումն է։

Արտադրության ձեռք բերված արդյունքներ ՏԱ=(արտադրանքի ու նյութական ծառայությունների ձևով) / Աշխատանքի ու արտադրության միջոցների ծախսումներ

Տնտեսական 3 հիմնահարցերը և դրանց սահմանման հիմքերը

Տնտեսական 3 հիմնահարցերը և դրանց սահմանման հիմքերն են՝

Ի՞նչ արտադրել

• Հնարավոր ապրանքներից և ծառայություններից որո՞նք պետք է արտադրվեն տվյալ ժամանակահատվածում։

Ինչպե՞ս արտադրել

• Արտադրական ռեսուրսների ինչպիսի՞ համակցությամբ, ի՞նչ տեխնոլոգիայի օգնությամբ պետք է արտադրվեն ապրանքների և ծառայությունների ընտրված տարբերակները։

Ու՞մ համար արտադրել

• Ո՞վ պետք է գնի արտադրված ապրանքները և ծառայությունները։ Ինչպե՞ս պետք է բաշխվի հասարակության համախառն եկամուտը, որը ստեղծվել է տվյալ ապրանքների և ծառայությունների արտադրության արդյունքում

Հասարակական արտադրության կառուցվածքը

Արտադրությունը մարդու և հասարակության գոյության ու զարգացացման համար անհրաժեշտ բարիքների (ապրանքներ և ծառայություններ) ստեղծման գործընթացն է:Արտադրությունը մարդու և հասարակության գոյության ու զարգացացման համար անհրաժեշտ բարիքների (ապրանքներ և ծառայություններ) ստեղծման գործընթացն է:

Հասարակական արտադրության փուլերն են՝ արտադրություն, բաշխում, փոխանակում և սպառում:

ԳՄՕ- գենետիկորեն մոդիֆիկացված  օրգանիզմներ (բույսեր, կենդանիներ, միկրոօրգանիզմներ), որոնց փոխպատվաստել են այլ օրգանիզմների գեներ և նրանց գենոտիպն արհեստականորեն փոփոխվել է։

Գենային փոփոխությունները, որպես կանոն, կատարվում են գիտական և տնտեսական նպատակներով։ Այնուամենայնիվ Գենետիկորեն մոդիֆիկացված սնունդն ունի սովորականի տեսք, նույնիսկ ավելի գեղեցիկ է, սակայն այստեղ կա  հսկայական տարբերություն. ԳՄՕ-ներում ԴՆԹ-ն փոփոխված է, ինչն օրգանիզմում բազմաթիվ մուտացիաներ կարող է առաջացնել:

ԳՄՕ-ի աջակիցները մոլորեցնում են, թե ԳՄՕ-ները անհրաժեշտ են աշխարհի աճող բնակչությունը կերակրելու համար: Բայց սա սուտ է ոչ միայն Հայաստանի համար (ուր ցավոք բնակչությունը նվազում է), այլ նաև ողջ աշխարհի համար, ուր մարդու օգտագործման համար տարեկան արտադրված սննդի մեկ երրորդը՝ մոտ 1.3 միլիարդ տոնա, կորում է կամ վատնվում է: Արդյունքում սննդի կորուստը կամ վատնումը արժենում է մոտ 680 միլիարդ ամերիկյան դոլար արդյունաբերական երկրների և 310 միլիարդ ամերիկյան դոլար զարգացող երկրների համար (տվյալները UN FAO-ից): Ավելին՝ ԳՄՕ-բույսերը բերքատվությամբ չեն գերազանցում ճիշտ վայրում ու ճիշտ ձևով աճեցված օրգանականին, իսկ միջատների համար ուտելու համար անպիտան և մոլախոտերի համար թունավոր հողում աճած բույսը վնասում է այն ուտողին՝ օգնելով մի խումբ մարդկաց ավելի հարստանալ և կախվածության մեջ պահել իրենց ԳՄՕ արտադրանքը սպառող երկրներին:

Ձեզ ենք ներկայացնում՝ ինչ հիվանդություններ կարող են առաջացնել  ԳՄՕ-ները և ինչպես են դրանք վնասում մեր օրգանիզմին.

1. ԳՄՕ-ներն առաջացնում են ալերգիաների նոր տեսակներ: Պատճառն այն է, որ նման սնունդը պարունակում է շատ արհեստածին ալերգեններ: Որպես օրինակ՝ կարելի է հիշել  2000-ական թվականներին ԱՄՆ-ում եգիպտացորեն արտադրող ընկերության դեպքը, երբ հարյուրավոր մարդիկ տուժել էին ալերգիայից:

2. ԳՄՕ-ներն օրգանիզմում առաջացնում են բակտերիաներ, որոնք հակազդում են հակաբիոտիկներին: Այսինքն՝ շատ հավանական է, որ շատ դեղահաբեր մեր օրգանիզմի վրա պարզապես չազդեն:

3. Մոդիֆիկացիան մեծացնում է քիմիական բաղադրիչը սննդում, որը շատ վատ հետևանքներ է ունենում օրգանիզմում: Ստամոքսի հետ կապված խնդիրներից՝  մինչև քաղցկեղ:

4. Ամերիկյան մի հետազոտության մեջ ասվում է, որ նման սնունդը նվազեցնում է մարդկային վերարտադրությունը: Այս տեսակետն ապացուցվել է փորձարկմամբ: Մկները, որոնց կերակրել են ԳՄՕ-ով հարուստ սննդով, թե՛ իրենց ակտիվությամբ, թե՛ վերարտադրությամբ զգալիորեն զիջել են նորմալ սննդով կերակրված մկներին:

Գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմները միայն մեզ չէ, որ վնասում են: Դրանք կարող են վնասել նաև մեր կյանքի տարբեր ոլորտներին: Նման վնասների մասին շատ են խոսում տարբեր գերտերություների ղեկավարները, ու այս թեման միջազգային կազմակերպությունների գլխավոր խնդիրներից մեկն է:

ԳՄՕ-ները շատ վտանգավոր են, օրինակ, գյուղատնտեսության ոլորտում: Անգամ հեռավորություն  պահպանելու դեպքում ԳՄՕ-ի բազմացումը փչացնում է մրգերի և բանջարեղենի նորմալ աճեցումը, փչացնում է   բերքը: Այդ պատճառով մի քանի երկրներում գյուղատնտեսները ցանում են միայն մոդիֆիկացված սերմեր՝ հրաժարվելով նորմալ ու բնական բերքից:

ԳՄՕ-ները բացասաբար են ազդում նաև տնտեսության վրա: Դրանք գտնվում են մի քանի ընկերությունների ձեռքում, ովքեր գրավում են ամբողջ շուկան: Իրենց լավ տեսքով ու թվացյալ ախորժելիությամբ դրանք գրավում են գնորդներին ու վաճառվում են շատ արագ: Այսինքն՝ շուկայից դուրս են մնում բնական բերք վաճառողները, ինչը կարող է հանգեցնել տնտեսական մեծ կորուստների:

Աղբյուրներ՝ hetq.am, 168.am

Տարածքը 4,506 կմ²  (15.2 %, 2-րդ տեղ), բնակչությունը՝ 134,600: Ամենաբարձր լեռնագագաթը Կապուտջուղ-Աժդանականն է /3906մ/: Հայտնի են նաև Բաղաց, Խուստուփ, Մեծ Իշխանասար, Արամազդ լեռնագագաթները:

Բնական պայմանները և հարստությունները

Լեռնաշխարհի մարգագետինները, ճոխ արոտավայրերը հարմար են անասնապահության, իսկ գետահովիտները՝ երկրագործության զարգացման համար:Երկրամասն ունի ջրառատ գետեր, որոնցից խոշոր են Որոտանն ու Ողջին: Զգալի տարածք են ընդգրկում անտառները, որոնցից են Մթնաձորը, Սոսու բնական եզակի անտառը: Այստեղ հնագույն ժամանակներից այստեղ արդյունահանվել են պղինձ և այլ գունավոր մետաղներ:

Սյունիքն օգտակար հանածոներով Հանրապետության ամենահարուստ մարզն է։
Հանրահայտ են Քաջարանի, Կապանի,
Ագարակի, Դաստակերտի, Լիճքի, Սվարանցի
մոլիբդենի, պղնձի, ոսկու և հազվագյուտ այլ
մետաղների հանքավայրերը, որոնցից շահագործվում են Քաջարանի, Կապանի, Ագարակի,
Լիճքի հանքավայրերը: Զգալի են բազալտի, մարմարի, կրի, կավի պաշարները,
հիդրոէներգետիկ մեծ ռեսուրսներ, հողեր, հարուստ անտառներ և ալպյան մարգագետիններ։

Գերակա խնդիր 1: Տրանսպորտային կապ

− Ուղևորա և բեռնափոխադրումների
կախվածությունը միայն մեկ տեսակի՝ ավտոմոբիլային
տրանսպորտից
− Դեպի ազգային կենտրոններ դժվար
հասանելիություն
− Թույլ զարգացած հանրային տրանսպորտային
ծառայություններ

Ռազմավարական նպատակ 1. Իրան- Երևան ճանապարհի մի զգալի մաս անցնում է Սյունիքի մարզով, իսկ մարզն ամբողջապես կախված է ճանապարհային փոխադրումներից: Անհրաժեշտ է կառուցել երկաթուղիներ և գործող օդանավակայաններ, վերագործարկել Կապանի օդանավակայանը:

Գերակա խնդիր 2: Հանրային ենթակառուցվածքների աշխատանք

− Գազիֆիկացման ցածր մակարդակ
− Ճանապարհների ոչ բավարար նորոգվածության
աստիճան
− Մարզով անցնող միջպետական ճանապարհի
ցածր տարողունակություն և դժվար պայմաններ
− Գյուղական համայնքներում կոյուղու համակարգի
բացակայություն
− Կոյուղաջրերի մաքրման կայանների
բացակայություն, կոյուղաջրերով շրջակա միջավայրի
աղտոտում
− Աղբավայրերի ոչ ճիշտ տեղակայում և
շահագործում ոչ բավարար ներդրումների արդյունքում

Ռազմավարական նպատակ 2. Բարձր աշխատավարձեր սահմանելով կարելի է Սյունիք գրավել բարձրորակ աշխատանք կատարող մասնագետների՝ մոտակա մարզերից կամ մայրաքաղաք Երևանից, ովքեր համակարգված և պրոֆեսիոնալ կմոտենան հանրային ենթակառուցվածքների շուրջ ծավալված աշխատանքներին:

Գերակա խնդիր 3: Ներքին արտադրանքի և եկամուտների կառավարում

− ՀՆԱ զգալի կախվածություն արդյունաբերության
մեկ՝ լեռնահանքային արդյունաբերության ճյուղից
− Բնակչության եկամուտների մեծ կախվածություն
լեռնահանքային արդյունաբերությունից

− Օգտագործվող գյուղատնտեսական տեխնիկայի և սարքավորումների
մաշվածության բարձր աստիճան
− Գյուղատնտեսական հողերի թերի օգտագործում

Ռազմավարական նպատակ 3. Սյունիքի մարզը մեծ ներուժ ունի գյուղատնտեսությունում առաջատար մարզ լինելու համար, այստեղ կան 4 կլիմաները, լայնատարած հողեր և դաշտեր: Այս ամենը զարգացնելու համար միայն մարդկային ռեսուրսը բավարար չէ, գյուղացիներին տրվելու է ժամանակակից մեքենաներ և սարքավորումներ անասնապահության, բերքահավաքի և հողագործության համար:

Գերակա խնդիր 4: Կրթության զարգացում

− Բարձրագույն կրթություն ունեցողների
արտագաղթ
− Կրթական համակարգի և աշխատաշուկայի
պահանջարկի միջև անհամապատասխանություն
− Սահմանափակ հնարավորություն տարեցների
վերապատրաստման համար
− Թերկոմպլեկտավորված դպրոցների և
դասարանների առկայություն

-Գյուղական համայնքներում կադրերի
բացակայություն

Ռազմավարական նպատակ 4. Չնայած նրան, Սյունիքի մարզում գործում են 1 ԲՈՒՀ, 3 ԲՈՒՀ-ի մասնաճյուղեր, որտեղ սովորում են 1720 ուսանող, կամ ՀՀ ուսանողների 2.16%-ը, դպրոցներն ունեն մեծ ուշադրության կարիք: Կվերանորոգվեն դպրոցները, դպրոցների և ԲՈՒՀ-երի ուսուցիչները կանցնեն վերապատրաստում և ուսումնական հաստատություններում կավելացվեն նոր առաարկաներ կապված տնտեսվարության և ՏՏ ոլորտի հետ:

Գերակա խնդիր 5: էկոլոգիապես աղտոտվածություն

− Կազմակերպությունների գործունեության
արդյունքում աղտոտվող միջավայր
− Պոչամբարների առկայություն և ծավալների
շարունակական աճ
− Կոյուղու կեղտաջրերի մաքրման կայանների վատ
վիճակ, բացակայություն

Ռազմավարական նպատակ 5. Առաջնային է կոյուղու կեղտաջրերի մաքրման կայան ստեղծելը, հետո օդի մաքրման կայաններ, տեղադրել օդը ֆիլտրացնող սարքեր մեծ գործարանների կառույցների վրա: Գործարաններից հեռու կստեղծվեն ապրելու համար նպստավոր պայմաններով բնակավայրեր և թաղամսեր: